ABD Yüksek Mahkemesi, 19 Nisan tarihli kararında Halkbank’ın İran yaptırımlarının ihlali davasında Yabancı Devlet Bağışıklığı Yasası (FSIA) kapsamında kovuşturmadan muaf olduğu iddiasını reddetti. Yargıtay, alt mahkemeden Halkbank’ın dokunulmazlık tezinin içtihat kapsamında yeniden değerlendirilmesini istedi.
Dokuz üyeli Yüksek Mahkeme kararında, ABD’de 1976’dan beri yürürlükte olan FSIA yasasının bankaya ceza davalarına karşı bir savunma sağlamadığını belirtti.
Amerika’nın Sesi’nden (VOA) Türkçe haber yapan Begüm Dönmez Ersöz’ün haberine göre, Yargıtay’daki hukukçuların çoğunluğu Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası’nın Halkbank davasında uygulanamayacağını ve bu nedenle yasanın dava konusu olamayacağını kabul etti. bankanın yargılanmasına engeldir. .
HALKBANK İLE İLGİLİ KARAR NEDİR?
ABD Yüksek Mahkemesi’nin Halkbank ile ilgili kararında çoğunluk görüşünü yazan Yargıç Brett Kavanaugh, “Halkbank’a göre, tamamı doğrudan yabancı bir devlete ait olan bir ticari şirket, ABD vatandaşlarını etkileyen ve ABD’nin ulusal güvenliğini tehdit eden bir suça bulaşmış olabilir. ; ama Amerikan mahkemelerinde sorumlu tutulamaz. Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasasında bunu destekleyecek hiçbir şey yok.” Halkbank’ın iddiasına karşı çıktı.
Halkbank, yabancı devletlerin veya araçlarının bu mevzuat dışında içtihat kapsamında kovuşturmadan muaf tutulabileceği iddiasını da gündeme getirdi. Halkbank’ın iddiasına ilişkin görüş bildirmeyen Yargıtay, alt mahkemeden bankanın bu iddiasının yeniden değerlendirilmesini istedi.
Halkbank’ın avukatı Lisa Blatt, Yargıtay’da 17 Ocak’ta yaptığı oturumda, “Dünya 7 bin yıldır var ve hiçbir ülke, hiçbir ülke yargılanmadı. diğer ülke”. ABD Adalet Bakanlığı’nı temsilen Avukat Eric Feigin, Halkbank’ın bu kapsamda ele alınamayacağını belirterek, bankaya dokunulmazlık verilmesinin ileride başka devletlerle bağlantılı kurumları “suç merkezine” çevirebileceği uyarısında bulundu.
AVUKATLAR NE DİYOR?
Hukuk uzmanlarına göre ABD Yüksek Mahkemesi’ndeki çoğunluk, Yabancı Devlet Bağışıklığı Yasası’nın Halkbank davasında uygulanamayacağını ve bu nedenle bankanın yargılanmasına engel olamayacağını kabul ediyor.
Yargıtay’ın alt mahkemeden yabancı devletlerin veya enstrümanlarının dokunulmazlığının içtihat ilkelerine göre değerlendirilmesini istemesi Halkbank açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi.
Kararı VOA Türkçe’ye değerlendiren Vanderbilt Üniversitesi’nden Prof. Ingrid Wuerth Brunk, “Halkbank’ın en büyük zaferi, Yüksek Mahkeme’nin bankanın dokunulmazlığına karar vermesi olurdu. O zaman dava düşecekti. Ama olmadı. Ancak Halkbank içtihadı kapsamında dokunulmazlıkla ilgili soru işaretini mahkemeye taşıma imkanı buldu.”
İKİ HAKİM KARŞI OY VERDİ: HAKİMLER NE DİYOR?
ABD-Türkiye ilişkilerindeki kıymetli sorunlardan biri olan Halkbank davasına Yargıtay’da bakan dokuz hakim bulunuyor. Yargıtay’ın Halkbank kararında 7 yargıç lehte, yargıçlar Neil Gorsuch ve Samuel Alito aleyhte oy kullandı. Yargıç Neil Gorsuch, mütalaasını iki yargıç adına yazdı.
İki yargıç, çoğunluğun görüşünün aksine, Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Kanunu’nun Halkbank davasında geçerli olduğunu belirtmiş; Yazıda yer alan ‘ticari faaliyet istisnası’ nedeniyle Halkbank’ın yargılanabileceğine de değindi.
Yargıtay hakimi Görsuch, alt mahkemenin Halkbank ile ilgili ‘yargılamaya devam edilebilir’ kararına dayanarak, Yargıtay’ın net bir karar almayarak ‘yasayı gereksiz yere karmaşıklaştırdığını’ savundu.
Yargıç Gorsuch, “Mahkemenin kararı, davacıları ve alt mahkemedeki meslektaşlarımızı hem bu davada hem de ortaya çıkabilecek diğer davalarda zor bir görevle karşı karşıya bırakıyor” dedi.
BUNDAN SONRA NE OLACAK?
Bundan sonraki süreçte bir alt mahkeme olan Manhattan’daki 2. Daire Yargıtay, Halkbank’ın ABD içtihatlarına göre yargılanmasına itiraz teşkil edecek bir unsurun olup olmadığını değerlendirecek.
Yargıtay Yargıcı Neil Gorsuch’un mütalaasına atıfta bulunduğu Prof. Ingrid Wuerth Brunk, VOA Türkçe ile ilgili yaptığı değerlendirmede, Halkbank’ın itirazı içtihat kapsamında değerlendirilmesine rağmen yabancı kuruluşa dokunulmazlık verilmesi kararının yerinde olmadığına dikkat çekti. yürütme yani hükümet tarafından yapılır.
ABD hükümetinin davayı bu şekilde savunduğunu hatırlatan Profesör Brunk, “Yargıtay bu konuda topu alt mahkemeye attı. ABD hükümeti, dokunulmazlığın hükümet tarafından içtihatlara göre kararlaştırıldığını ve hükümetin Halkbank’ın bu kapsama dahil olmadığına karar verdiğini savunacak. Halkbank ise kör infazın dediğini mahkemelerin yapamayacağını, dokunulmazlık ilkesinin nasıl uygulanacağına mahkemelerin karar vermesi gerektiğini savunacak.”
‘Yargıtay’ın nasıl karar vereceğini tahmin etmek zor’
Alt mahkemenin ne tür bir karar alacağını tahmin etmenin zor olduğunu belirten Prof. Brunk’a göre, ABD’de yabancı hükümet kontrolündeki şirket veya kurumlarla ilgili kapsamlı bir içtihat yok. Bu durumda mahkemenin dokunulmazlık tartışmasında uluslararası hukuktaki uygulamalara bakması mümkündür.
Yüksek Mahkeme yargıcı Neil Gursoch, Halkbank karar metnindeki mütalaasında, uluslararası hukukun ‘bulmacasını’ çözmenin sorun olduğunu belirterek, bu konudaki soru işaretlerini gidermenin kolay olmadığını belirtti.
Alt mahkemenin hukuken zor bir kararla karşı karşıya kaldığını belirten Prof. devam edecek.
Yabancı devletler ve dokunulmazlık üzerine çalışmaları bulunan Prof.
HALKBANK NEYİ TAKİP EDİYOR?
Halkbank, İran’a yönelik ekonomik yaptırımları delme davasında 2019 yılında davalı olarak belgeye eklendi; ancak paravan şirketler aracılığıyla bankacılık dolandırıcılığı, kara para aklama ve yaptırımları ihlal etme suçlamalarını reddetti.
ABD’li savcılar, Halkbank’ı yaptırımların uygulandığı İran’ın çıkarına olacak şekilde petrol gelirlerini önce altına sonra da nakde çevirmekle suçladı ve petrol gelirlerinin gıda sevkiyatı olarak gösterildiğini gösteren belgeler sundu.
Halkbank davası, Türkiye ile ABD ilişkilerini uzun süredir etkileyen konulardan biri. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bankaya yönelik suçlamaların “hukuksuz ve çirkin” olduğunu savundu. (DIŞ HABERLER)
